Σημαντική πρωτοβουλία η συντήρηση της βυζαντινής μονής Ταξιαρχών Χωστίων

Το μοναστήρι που παραδόξως δεν κινδυνεύει από τους αιώνες αλλά από την
σύγχρονη "ύβρη", δηλαδή από τον Μόρνο
Ξεκίνησαν μετά από πολλές περιπέτειες,  οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης  στη βυζαντινή μονή Ταξιαρχών Χωστίων.  Οι εργασίες αυτές είχαν προγραμματιστεί  από την εποχή που Μητροπολίτης Θηβών και Λεβαδείας,   ήταν ο κ. Ιερώνυμος  αλλά είχαν διακοπεί και σήμερα με το ενδιαφέρον του Αρχιεπισκόπου πλέον, κ. Ιερώνυμου, ξεκίνησαν από την αρχή. Οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης έχουν ανατεθεί σε ιδιωτική εταιρία και γίνονται  υπό την επίβλεψη της   Εφορίας Αρχαιοτήτων Θηβών.
Aξίζει  να αναφερθεί ότι το  μοναστήρι, όπως πιστεύεται,  ανεγέρθη τον 12ο μ.Χ. αιώνα, όπως φαίνεται και από μαρμάρινη επιγραφή στο δάπεδό του.  Κατεστράφη όμως  αργότερα και ξαναχτίστηκε. Γύρω στα 1750 βρισκόταν σε μεγάλη ακμή, κατείχε μεγάλη έκταση 20.000 στρέμματα περίπου, μέσα στην οποία υπήρχαν  κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, αμπελώνες στις ψηλότερες πλαγιές του Ελικώνα και ελαιώνες στις  χαμηλότερες μέχρι το Σαράντι, Λιοτρίβι, ερείπια του οποίου σώζονται   στο Καταφύκι, ιδιόκτητο Λιμάνι, εμπορική επικοινωνία με την Πελοπόννησο κ.ά. Με την συσσώρευση πλούτου που έγινε αυτή  την εποχή, το μοναστήρι  επεκτάθηκε, διακοσμήθηκε και αγιογραφήθηκε σε μεγάλο βαθμό.
Οι άγιοι ξένοιαστοι τσιφλικάδες μοναχοί ευδαιμονούσαν εν ζωή,  διότι ήσαν πλούσια τα ελέη του Θεού σε αυτό το τόπο.  Αντιθέτως,  οι εργαζόμενοι σκληρά  φτωχοί κολλήγοι στα κτήματα της μονής, λιμοκτονούσαν διότι ήσαν αμαρτωλοί  και έπρεπε να δουλέψουν σκληρά για να πληρώσουν το εισιτήριο για τον αιώνιο παράδεισο μετά τον θάνατό τους.  Αυτή η αντίθεση συσσώρευσε μίσος και  ήταν και η αιτία των υπερβολών που έγιναν κατά την διανομή της περιουσίας του. Ενώ δηλαδή ο Συνεταιρισμός Αγροτών Χωστίων που είχε την σχετική πρωτοβουλία και  στην κυριότητα του οποίου μεταβιβάστηκε η περιουσία, εξέφρασε την ευσέβεια των κληρούχων παραχωρώντας 4 οικόπεδα στην εκκλησία από τους κλήρους στους οποίους  διαιρέθηκε το Σαράντι,  δεν έπραξε το ίδιο και για το κτίριο της Μονής:  Διένειμε όλη την έκταση γύρω από το Μοναστήρι  μέχρι τα σταλάγματα των κεραμιδιών της.
 Ως γνωστόν, στις αρχές του 20ού αιώνα τα κινήματα των ακτημόνων αγροτών, που διεκδικούσαν την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και την διανομή των μοναστηριακών περιουσιών σε όλη την χώρα είχαν αποκτήσει μεγάλη ισχύ. Στα Χώστια, τα τοπικά  κινήματα των Παλαιών Πολεμιστών και  των ακτημόνων Προσφύγων ένωσαν τις δυνάμεις τους με τον  Συνεταιρισμό Αγροτών Χωστίων.  Με αυτή την ενότητα ισχυροποίησαν την θέση τους και έτσι στις 19 Μαρτίου  1927, πέτυχαν να πραγματοποιηθεί η βασική τότε επιδίωξη και διεκδίκησή τους: Να διανεμηθεί ολόκληρη η μοναστηριακή έκταση  σε 200 περίπου οικογένειες  Χωστιαναίων.

Σήμερα, το μοναστήρι των Ταξιαρχών, εκτός από την θρησκευτική, αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική αξία του, έχει  και μεγάλη ιστορική σημασία, αφού μαζί με την μονή Δομβούς, αποτέλεσε ένα σημαντική κέντρο για την επανάσταση του 1821 αλλά και για την δράση της Εθνικής Αντίστασης και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην περιοχή κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής.
 Hostia Saradi