Αφιέρωμα στην Αρχαία Δαυλίδα (Δαύλεια) Βοιωτίας

Η Δαύλεια είναι χωριό του νομού Βοιωτίας και διοικητικά ανήκει στον Δήμο Λειβαδιάς. Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 360-400μ. στις ανατολικές πλαγιές του Παρνασσού. Ο πληθυσμός της (απογραφή του 2001) είναι 1.764 κάτοικοι.

Η Δαύλεια είναι χτισμένη σε όμορφο φυσικό περιβάλλον. Κοντά της υπάρχει πυκνό ελατοδάσος, ενώ η αμφιθεατρική της θέση προσφέρει εξαιρετική θέα στη γύρω περιοχή και στον Παρνασσό. Το χωριό βρίσκεται στην ίδια περιοχή που ήταν κτισμένη η αρχαία Φωκική πόλη Δαυλίς, από την οποία σώζονται ερείπια. Αξιοθέατο της περιοχής αποτελεί επίσης η γυναικεία ιστορική μονή "Ιερά Μονή Ιερουσαλήμ" που βρίσκεται λίγο βορειότερα της Δαύλειας.

Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης εναντίον των Τούρκων η Δαύλεια διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο σε δύο μεγάλες μάχες. Δραματική σελίδα στην τοπική ιστορία αποτελεί η πυρπόληση του χωριού, από στρατιωτικό σώμα Ιταλών, στις 5 Μαΐου 1943 [1].

Η αρχαία Δαυλίδα (ή Δαυλίς)

Η  ήταν Φωκική πόλη. Βρισκόταν μεταξύ Ορχομενού και Δελφών και ήταν κτισμένη σε απότομη ράχη, με κυκλώπειο οχυρό φρούριο. Αρχικά κατοικήθηκε από Θράκες. Κατά την αρχαϊκή περίοδο, η περιοχή εμφανίστηκε με το όνομα Ανάκρια, αλλά πολύ γρήγορα μετονομάστηκε σε Δαυλίδα.

Η ονομασία οφείλεται στο ότι η περιοχή καλυπτόταν από πυκνά δάση («δαυλός»=πυκνός). Κατά μια άλλη εκδοχή οφείλεται στη νύμφη Δαυλίδα. Ο Όμηρος ανέφερε την πόλη με το όνομα Δαυλίς (Ιλ.Β 520), ενώ ο Ηρόδοτος (8,35) την αναφέρει με το όνομα ''Δαυλίων πόλις'', ως μια από τις πόλεις που έκαψε ο Περσικός στρατός. Ο Θουκυδίδης (2, 29) και ο Σοφοκλής (Οιδ. τύραν. 734) την αναφέρουν με το όνομα Δαυλία. Το όνομα αυτό γνώριζε και ο Στράβων, ο οποίος ρητά σημειώνει ότι το όνομά της προέρχεται από τη λέξη δαυλός – δάσος, δηλ. πυκνή βλάστηση.

Μυθολογία

Στη Δαυλίδα εκτυλίσσεται ο μύθος του Τηρέα [2]. Εκεί έμενε ο Τηρεύς που βίασε τη Φιλομήλα αδελφή της συζύγου του Πρόκνης. Αργότερα τιμωρήθηκε από τις δύο γυναίκες που σκότωσαν το γιο του Ίτυ και τον έδωσαν στον Τηρέα να φάει τις σάρκες του. Η Πρόκνη καταδιώχθηκε από τον Τηρέα, αλλά μεταμορφώθηκε από τους θεούς σε αηδόνι. Γι΄ αυτό πολλοί ονόμαζαν το αηδόνι Δαυλιάδα.

Ιστορία

Από την αρχαία Δαυλίδα διερχόταν ο δρόμος που οδηγούσε από τη Χαιρώνεια στους Δελφούς, η περίφημη «Σχιστή οδός». Στην οδό αυτή και κοντά στην Δαυλίδα τοποθετεί η παράδοση το σημείο όπου ο Οιδίποδας, καθ' οδὸν πρὸς τους Δελφούς, σκότωσε τον πατέρα του Λάϊο.

Η Δαυλίδα, όπως αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα («Κατάλογος των Νεών»), συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο μαζί με άλλες οκτώ Φωκικές πόλεις[3]. Η σημαντική γεωγραφική και στρατηγική θέση της πόλης έγινε αιτία να αναμειχθεί πολλές φορές σε πολεμικές συγκρούσεις. Η πόλη καταστράφηκε το 480 π.Χ. από τμήμα του στρατού του Ξέρξη, το οποίο μετά τη μάχη των Θερμοπυλών, κατευθύνθηκε προς τους Δελφούς. Αργότερα η Δαυλίδα καταστράφηκε κατά τη διάρκεια του Φωκικού πολέμου.

Η Δαυλίδα καταστράφηκε επίσης και από τον Φίλιππο Β΄. Ανοικοδομήθηκε όμως στα μακεδονικά χρόνια και οχυρώθηκε εκ νέου με επιμέλεια. Μάλιστα οι Ρωμαίοι, λίγο μετά το 200 π.Χ., δυσκολεύτηκαν πολύ να την καταλάβουν, καθώς τα τείχη υψώνονταν αμέσως πάνω από την κατωφέρεια του λόφου και δεν μπορούσαν να στήσουν πολιορκητικές μηχανές (Λιβ. 32, 18). Τελικά η πόλη καταστράφηκε και από τους Ρωμαίους (Liv. XXXII, 18).

Ο Παυσανίας αναφέρει πως κοντά στην Δαυλίδα βρισκόταν το βουλευτήριο του κοινού των Φωκικών πόλεων, το Φωκικόν.

Αρχαιολογικός Χώρος της Δαυλίδας

Η Ακρόπολη της αρχαίας πόλης βρίσκεται στα νότια του σύγχρονου χωριού, σε όμορφη τοποθεσία, πάνω σε ένα κατάφυτο λόφο με πανοραμική θέα στον Παρνασσό. Σώζονται μεγάλο τμήμα του οχυρωματικού τείχους (4ος αι. π.Χ.) και ερείπια κτισμάτων. Η βάση του τείχους φαίνεται να χρονολογείται από την εποχή των Πελασγών. Το σχήμα του τείχους είναι κυκλικό και η μοναδική είσοδός του στη βορειοδυτική πλευρά προστατεύεται από δύο πύργους. Από αυτούς μόνον ο ένας (αριστερά της εισόδου), ανήκει στο αρχικό τείχος, ενώ ο άλλος είναι μεταγενέστερο μεσαιωνικό κτίσμα.

Στο εσωτερικό της ακρόπολης βρίσκεται ο βυζαντινός ναΐσκος των Αγίων Θεοδώρων. Σώζονται ερείπια του ναού, κάποιες κολόνες και το σύνθρονο. Ο ναός έχει κτιστεί επάνω στα θεμέλια του ναού της Πολιάδος Αθηνάς και με οικοδομικό υλικό προερχόμενο από το ναό αυτό.

Η προσέγγιση στον αρχαιολογικό χώρο γίνεται από δύσκολο χωματόδρομο.

Άλλα Αξιοθέατα της περιοχής

    Σχιστή Οδός. Λίγο έξω από τη Δαύλεια, δίπλα στο δρόμο προς το Δίστομο, υπάρχει σύγχρονο μνημείο με πλακέτα σε πέτρινη κατασκευή, που υποδεικνύει την τοποθεσία της Σχιστής Οδού και το σημείο όπου σύμφωνα με τη μυθολογία ο Οιδίποδας σκότωσε τον πατέρα του Λάιο.
    Μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου Ιερουσαλήμ. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Παρνασσού και απέχει 5 χλμ. από τη Δαύλεια. Ιδρύθηκε πιθανότατα το 1088 μ.Χ., χρονολογία κατασκευής και του καθολικού της. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι υπήρχε ήδη πριν από το 1000 μ.Χ. Η σημερινή μορφή του ναού δεν είναι η αρχική, καθώς πρέπει να προηγήθηκαν στην ίδια θέση άλλοι δύο, που καταστράφηκαν από σεισμό (1870) και πυρκαγιές. Η μονή ανέπτυξε σημαντική δράση κατά την Τουρκοκρατία, όταν οι μοναχοί νοσήλευαν αρρώστους και τραυματίες και συντηρούσαν και ανεφοδίαζαν οικογένειες αγωνιστών. Για τη δράση της η Μονή πολιορκήθηκε και καταστράφηκε από τους Τούρκους.
    Νερόμυλοι της Δαύλειας. Στο χωριό υπάρχουν σημαντικοί νερόμυλου (Κουκούτση, Κοπανιά, Τσαμαλή και Μπάρλου). Οι δύο πρώτοι είναι καλά διατηρημένοι, ενώ από τους υπόλοιπους σώζονται μόνο στοιχεία των μηχανισμών.
    Οι Πηγές του Αγίου Ιωάννη Μαυρονερίου, που είναι καταγεγραμμένες από το Εθνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων.
    Ο κατασκηνωτικός χώρος Λαπαθιά, στην καρδιά του ελατοδάσους. Εκεί o επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το πλούσιο οικοσύστημα της περιοχής, με τη σπάνια χλωρίδα και πανίδα.
Πληροφορίες απο arcadia.ceid.upatras.gr