Τα μοιραία λάθη του Γιώργου

Όποιος στοιχημάτιζε το 2009, ότι η διακυβέρνηση Παπανδρέου θα χρεοκοπούσε με τόσο παταγώδη τρόπο σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, είναι βέβαιο ότι θα άδειαζε τα ταμεία των γραφείων στοιχημάτων ανά τον κόσμο. Με μια ποσοστιαία διαφορά από την ΝΔ που άγγιζε τις 10 μονάδες ο Γιώργος Παπανδρέου ξεκίνησε σχεδόν ειδυλλιακά την διακυβέρνηση του το 2009. Στο εσωτερικό της χώρας, το όνομα του, η απήχηση του στο παραδοσιακό εκλογικό ακροατήριο του ΠΑΣΟΚ και το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που υποτίθεται ότι εκπροσωπούσε, διεμβόλιζε και ένα κομμάτι των κεντρώων ψηφοφόρων.
Στο εξωτερικό, η εξωστρεφής ματιά, ο κοσμοπολιτισμός του και το αστικό του υπόβαθρο τον καθιστούσαν εξ ορισμού σαν έναν αξιόπιστο συνομιλητή. Μπορεί να έκανε τις «ατυχείς» εκείνες δηλώσεις ότι «λεφτά υπάρχουν», οι εταίροι μας, όμως, το εξέλαβαν περισσότερο σαν ένα προεκλογικό ελιγμό για εσωτερική κατανάλωση. Όταν τον είδαν από κοντά, στο πρώτο συμβούλιο κορυφής και τον άκουσαν να εκφράζεται σε αυτά τα τέλεια αγγλικά πείστηκαν οριστικά ότι είχαν βρει έναν ιδανικό συνομιλητή. Το 2009, όταν η διεθνής κρίση που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ με τη κατάρρευση της Lieman ετοιμαζόταν να μεταφερθεί στην Ευρώπη, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνειδητοποιούσαν με τρόμο, ότι στην εξίσωση της κρίσης χρέους η Ελλάδα ήταν ο πιο αδύναμος κρίκος. Τότε, οι Ευρωπαίοι καταλάβαιναν ότι το ελληνικό χρέος ήταν μια βραδυφλεγής βόμβα για το ευρώ.
Ο ίδιος ο Παπανδρέου και το επιτελείο του που το αποτελούσαν άπειροι σύμβουλοι και κομματικοί γραφειοκράτες δεν αντιλήφθηκαν έγκαιρα το βάθος του προβλήματος. Διαπαιδαγωγημένοι με μια ξεπερασμένη πολιτική κοσμοθεωρία που ουσιαστικά αντιλαμβανόταν τον κόσμο με όρους της δεκαετίας του 80, θυσίαζαν την ουσία για τις εντυπώσεις. Το λεφτά υπάρχουν δεν ήταν ένας προεκλογικός πολιτικαντισμός, ήταν μια επική απάντηση χωρίς νόημα, σε ένα υπαρκτό πρόβλημα.
Το λεφτά υπάρχουν δεν έκρυβε μόνο άγνοια αλλά και περιφρόνηση της κοινής λογικής. Ο Παπανδρέου είχε διαπράξει και ένα άλλο μοιραίο λάθος. Εγκλωβισμένος από μια συγκυριακή συμμαχία με το παλιό ΠΑΣΟΚ για να μπορέσει να αποκρούσει την εσωκομματική απειλή του Βενιζέλου το 2007 δεν εξομάλυνε και δεν ομαλοποίησε στην συνέχεια το εσωκομματικό κλίμα. Ουσιαστικά, ακολουθώντας τις συμβουλές του επιτελείου του κράτησε διχασμένο το κόμμα του. Έτσι δεν ήταν δυνατό να ενσωματώσει στην διακυβέρνηση του όλα εκείνα τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ που είχαν κυβερνητική εμπειρία, διεθνή ατζέντα, γνώση της οικονομίας και στοιχειώδη επιφυλακτικότητα. Αντιθέτως, στελέχωσε την κυβέρνηση του με ένα εκρηκτικό μίγμα βουλευτών της επαρχίας, ακτιβιστών χωρίς αντικείμενο και συμβούλων που δεν τολμούσαν, ακόμα και αν υποθέσουμε ότι αντιλαμβάνονταν το πρόβλημα, να του πουν την αλήθεια.
Οι βαρόνοι που εισήλθαν στην κυβέρνηση και είχαν συμμαχήσει μαζί του για λόγους εντελώς κυνικούς προκειμένου να αξιοποιήσουν τις αδυναμίες του (που τις γνώριζαν καλά) αδιαφορούσαν πλήρως για την χώρα και ήθελαν να επανακτήσουν τα υπουργικά τους προνόμια. Ο ίδιος ο Γιώργος είχε τρεις θεμελιώδεις αδυναμίες που τον καθιστούσαν αναρμόδιο να ανταποκριθεί σε έναν τόσο σύνθετο και πρωτόγνωρο δημοσιονομικό γρίφο. Είχε ελάχιστη αντίληψη για την οικονομία, είχε ένα αξεπέραστο έλλειμμα μάνατζμεντ και κυρίως αγνοούσε τις μεθόδους ελέγχου και συντονισμού της δημόσιας διοίκησης που είχε διαλυθεί από τα συνδικάτα και τον λαϊκισμό των πολιτικών ηγεσιών της μεταπολίτευσης.
Λέγεται. ότι ο ΓΑΠ πριν γίνει πρωθυπουργός αγνοούσε βασικούς έννοιες της δημοσιονομικής ορολογίας, όπως την διαφορά ανάμεσα στο έλλειμμα και το χρέος. Το ομολόγησε με την γνωστή του άλλωστε αφοπλιστική ειλικρίνεια στην πρόσφατη συνέντευξη τύπου στην Θεσσαλονίκη, όταν ρωτήθηκε για το αν κερδοσκοπεί, όπως είχε γραφτεί με τα CDS. «Για τα CDS», απάντησε, «άκουσα για πρώτη φορά το 2009, όταν έγινα πρωθυπουργός»... στο τρικυμιώδες αυτό περιβάλλον η Ελλάδα εισήλθε χωρίς σχέδιο, κεντρική καθοδήγηση και στοιχειώδες μάνατζμεντ. Μπήκαμε στην κρίση κυριολεκτικά στα «κουτουρού». Η πολυπλοκότητα του προβλήματος ανέδειξε όλες τις αντιφάσεις μιας διακυβέρνησης που αντιδρούσε σπασμωδικά, αντιφατικά και κυρίως ετεροχρονισμένα. Την ώρα που η Ελλάδα και το ευρώ έμπαιναν στην καταιγίδα ο Γιώργος και το επιτελείο του ζούσαν στον παλμό της εσωκομματικής αναμέτρησης του 2008, μιλούσαν για πράσινη ανάπτυξη σε μια χώρα χρεοκοπημένη και στην πιο κρίσιμη καμπή για την επιβίωση της Ευρωζώνης προσπαθούσαν να επαναπροσδιορίσουν την κεντροαριστερά, επινοώντας φανταστικούς εχθρούς.
Η έλευση του ΔΝΤ και της Τρόικας ήταν πλέον μονόδρομος για την πλανητική κοινότητα. «Ήταν ένα είδος ψυχιατρικής αστυνομίας για να σώσει την χώρα από την παράκρουση», λέγεται ότι είπε τότε ο Μπαρόζο.
Αντί να στελεχώσουν την δημόσια διοίκηση με ικανούς και εγνωσμένης αποτελεσματικότητας τεχνοκράτες έστησαν την λοταρία του open gov (στην οποία κανείς δεν πίστευε πλην του Γιώργου, αλλά κανείς δεν τόλμησε να του το πει) τραβώντας απίστευτα λαχεία. Η διαδικασία γελοιοποιήθηκε σύντομα όταν αποκαλύφθηκε ότι η μεγάλη πλειονότητα αυτής της «αξιοκρατικής» επιλογής στην πραγματικότητα ήταν κομματικοί φίλοι των υπουργών και της Ιπποκράτους.
Στην πραγματικότητα ο ΓΑΠ κατάλαβε το μέγεθος του προβλήματος τον Φλεβάρη του 2009 στο Νταβός. Όταν τον έπιασαν οι ευρωπαίοι και ο Τρισέ από το γιακά και του εξήγησαν ότι αν δεν πάρει μέτρα σκληρά το ευρώ θα εκτροχιαστεί.
Ήταν πια πολύ αργά. Οι περισσότεροι υπουργοί του που δεν ήθελαν να αναλάβουν το πολιτικό κόστος έπαιζαν κρυφτό με την Τρόικα, έκαναν πως συνεργάζονται μαζί της και όταν έπαιρναν τις δόσεις άρχιζαν τα «κουλά». Επί της ουσίας το οικονομικό επιτελείο υπό τον Γιώργο Παπακωσταντίνου δεν ήταν σε θέση ούτε να διαπραγματευτεί, ούτε να επινοήσει ένα μείγμα πολιτικής, ούτε φυσικά να εφαρμόσει καμία πολιτική που θα δρομολογούσε την ανάπτυξη.
Έτσι φτάσουμε στην συμφωνία του Ιουνίου, μια απόφαση- με συνευθύνη της Μέρκελ που αποδείχτηκε ξεπερασμένη και ανεπαρκής να λύσει πειστικά το πρόβλημα χρέους της Ελλάδος. Στο μεταξύ το κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον είχε γίνει περίπου απαγορευτικό για την εφαρμογή των μέτρων και το πρώτο μνημόνιο ψηφίστηκε με όρους αντάρτικου πόλεων. Ήταν πια προφανές ότι πολιτικά η κατάσταση ήταν μη διαχειρίσιμη και η κυβέρνηση θα είχε πέσει αν μετά την παραίτηση ΓΑΠ (που αποσύρθηκε στην συνέχεια) και τον ανασχηματισμό δεν της έδινε το φιλί της ζωής ο Βενιζέλος. Για λίγο όμως, αφού μετά την συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου ο ΓΑΠ συνειδητοποιούσε ότι δεν μπορούσε να περάσει τα μέτρα της βελτιωμένης δανειακής σύμβασης. Το πολιτικό του κεφάλαιο είχε πλέον εξαντληθεί οριστικά. Ήταν ζήτημα λίγου χρόνου να λήξει και ο πολιτικός του χρόνος.
Το δημοψήφισμα ήταν μια απόπειρα αυτοκτονίας στην λογική των Ταλιμπάν που ζώνονται με εκρηκτικά και παίρνουν μαζί τους όποιος βρεθεί μπροστά του. Ήταν μια επική κίνηση χωρίς περιεχόμενο αφού δεν συνυπολόγιζε τις παρενέργειες στην ευρωζώνη και το ρίσκο επιστροφής στην δραχμή. Η κωμική επιλογή Πετσαλνικου που έδινε λύση στο προσωπικό του αδιέξοδο έπεισε την κοινωνία οριστικά ότι οι κινήσεις του πια ήταν επικίνδυνες και η κοινή γνώμη με ένα ιδιότυπο πραξικόπημα την ακύρωσε. Η ειρωνεία της Ιστορίας είναι ότι ουσιαστικά τον Γιώργο τον έδιωξε η συμμετοχική δημοκρατία του Internet. Δηλαδή το Facebook και το twitter που πρώτος αυτός τα συμφιλίωσε με τους Έλληνες. Το μόνο που μένει είναι να δούμε πώς θα σκηνοθετήσει την οριστική αποχώρηση του από τη πολιτική σκηνή... Είναι σίγουρο ότι θα μας εκπλήξει και πάλι!