Ο Κορινθιακός Κόλπος είναι θέμα Δημόσιας Υγείας

Γράφει ο

Απόστολος Βανταράκης

αναπλ. καθηγητής Υγιεινής, τμ. Ιατρικής, Παν/μιο Πατρών

Είναι κλειστή και βαθιά θάλασσα που σχηματίζεται ανάμεσα στη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Αρχίζει από το Ιόνιο πέλαγος, δυτικά, και καταλήγει στον ισθμό της Κορίνθου, ανατολικά. Εχει συνολικό μήκος 127 χιλιόμετρα. Εχει χαρακτηριστεί σαν μια μικρή Μεσόγειος έχοντας, μια είσοδο και μία έξοδο. Περιβάλλεται από 3 Περιφέρειες (Δυτικής Ελλάδα, Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας) και τους Νομούς Αιτωλ/νίας, Φωκίδας, Βοιωτίας, Αττικής, Κορινθίας, Αχαΐας και από πόλεις & χωριά που βρέχονται από τον Κορινθιακό Κόλπο. Διαθέτει σπάνια προστατευόμενα οικοσυστήματα όπως οι «κήποι» των κοραλλιών, τα υποθαλάσσια λιβάδια της Ποσειδωνίας, που συνθέτουν το τοπίο στον πυθμένα του κόλπου. Εχει πλήθος υδρόβιων οργανισμών, όπως τα τέσσερα είδη δελφινιών της Ελλάδας, που βρίσκουν καταφύγιο σε αυτήν την κλειστή θάλασσα.
Κορινθιακός και ανθρώπινη παρέμβαση
Ομως ο Κορινθιακός Κόλπος δέχεται σημαντική ανθρώπινη παρέμβαση. Ο Κορινθιακός Κόλπος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στις συνέπειες της ρύπανσης εξαιτίας της αργής ανανέωσης των υδάτων του.
Στον Κορινθιακό Κόλπο πραγματοποιούνται διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες όπως τουριστική, βιομηχανική, αστική, αλιευτική, πέρασμα πλοίων με διάφορους σκοπούς με σημαντικές επιπτώσεις.
Μόνο από την κόκκινη λάσπη της αλουμίνας, που απορρίπτεται στον Κόλπο εδώ και 50 χρόνια (1966), έχει ήδη καλυφθεί περισσότερο από το 12% της επιφάνειας του πυθμένα του Κόλπου.Η λάσπη αποτελείται από βαρέα μέταλλα, φυσικά ραδιενεργά συστατικά και άλλες επικίνδυνες και καρκινογόνες ουσίες. Πολλές προσπάθειες πολλών ετών έχουν γίνει από τις οικολογικές οργανώσεις για να δοθεί λύση στο θέμα.
Επιπλέον λόγω της συνεχούς υπεραλίευσης που γίνεται με τις ανεμότρατες και τις τράτες, τα αποθέματα των ψαριών έχουν μειωθεί επικίνδυνα. Θηλαστικά όπως τα δελφίνια, που βρίσκουν καταφύγιο στα νερά του Κορινθιακού Κόλπου απειλούνται θανάσιμα λόγω της μειωμένης διαθεσιμότητας τροφής και της ρύπανσης από χημικά και βαρέα μέταλλα. Παρατηρήθηκαν πάνω από 25 επιβεβαιωμένοι εκβρασμοί νεκρών δελφινιών στον Κορινθιακό Κόλπο από Νοέμβριο 2009 μέχρι Φεβρουάριο 2011.
Στη θάλασσα του Κορινθιακού απορρίπτονται χωρίς να υποβληθούν προηγουμένως σε επεξεργασία, αστικά λύματα σημαντικού αριθμού παράκτιων οικισμών που δεν διαθέτουν βιολογικό καθαρισμό ανεξάρτητα της υποχρέωσης που είχε η χώρα για τη δημιουργία τέτοιων υποδομών. Επιπλέον τα απόβλητα των ελαιοτριβείων μολύνουν τη θάλασσα με οξέα, που είναι αδιάλυτα στο νερό.
Σημαντικές επιπτώσεις έχουν προκύψει και από την υπερβολική χρήση πλαστικών που καταλήγουν στον Κορινθιακό Κόλπο. Τα πλαστικά βρίσκονται παντού και διασπώνται σε μικροσκοπικά κομμάτια, ακόμα και σε μέγεθος που δεν είναι ορατό από το ανθρώπινο μάτι. Δεν φεύγουν ποτέ από το περιβάλλον, παραμένουν στα χερσαία και θαλάσσια οικοσυστήματα, ενώ εισχωρούν στην τροφική αλυσίδα μέσω των θαλάσσιων οργανισμών που τα προσλαμβάνουν.
Σημαντικό φαινόμενο αποτελεί και η διάβρωση ακτών. Τα τελευταία 20 χρόνια, η Αχαΐα έχασε περίπου 2.500 στρέμματα, τα οποία έγιναν βυθός εξαιτίας της διάβρωσης των ακτών. Σύμφωνα με τα στοιχεία το 46% των ακτών από το Δερβένι έως το Αίγιο, έχει υποστεί διάβρωση. Η επέκταση της ανθρώπινης δραστηριότητας στις παραλιακές περιοχές, καθιστά εμφανείς τις επιπτώσεις.
Τέλος, η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει σημαντικά τον Κορινθιακό Κόλπο καθώς ακραία καιρικά φαινόμενα θα συμβαίνουν όλο και συχνότερα στο μέλλον, και καθώς η συνεχώς αυξανόμενη εκπομπή αερίων ρύπων έχει διαταράξει την ισορροπία του κλίματος. Το 49% της ελληνικής γης απειλείται με ερημοποίηση λόγω εντατικής εκμετάλλευσης, λειψυδρίας και διάβρωσης. Η μέση στάθμη του υδάτινου ορίζοντα υπολογίζεται πως τα επόμενα 50 χρόνια θα ανέβει κατά μισό μέτρο, εάν δεν μειωθούν οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου.
Ο Κορινθιακός Κόλπος είναι μια από τις πιο σεισμογενείς περιοχές της Ελλάδας. Τα φαινόμενα τσουνάμι που έχουν καταγραφεί σχετίζονται κυρίως με υποθαλάσσιες κατολισθήσεις λόγω έντονων βροχοπτώσεων ή σεισμών.
Τέλος, φέτος το πρόβλημα με τις τσούχτρες και τις μέδουσες δημιούργησε σημαντικές επιπτώσεις και στην αναψυχή του πληθυσμού αλλά και στην τουριστική κίνηση στον Κορινθιακό Κόλπο.

ΠΙΘΑΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
Μέχρι σήμερα έχουν γίνει δύο συναντήσεις στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής (2011 και 2017) για τον Κορινθιακό Κόλπο, με προτεινόμενες λύσεις που μέχρι σήμερα δεν έχουν εφαρμοστεί. Πιθανές λύσεις που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν είναι:
> Καθορισμός του Κορινθιακού Κόλπου ως προτύπου θαλάσσιου καταφυγίου, που θα προστατεύσει τα αποθέματα ψαριών από την υπεραλίευση.
> Προώθηση του αποτελεσματικού ελέγχου όλων των πηγών ρύπανσης του Κορινθιακού Κόλπου.
> Επεξεργασία όλων των αστικών λυμάτων που καταλήγουν σ' αυτόν.
> Απαγόρευση της αλιείας στον Κορινθιακό Κόλπο στις ανεμότρατες και τις τράτες, καθώς και στα αφρόδιχτα.
> Διαρκής έλεγχος των νερών του Κορινθιακού Κόλπου με συχνές δειγματοληψίες και αναλύσεις.
> Αποκατάστασή του από τη ρύπανση που έχει μέχρι τώρα υποστεί και την προστασία του από κάθε μελλοντική υποβάθμιση.
> Συνεχής ενημέρωση των κατοίκων που ζουν στον Κορινθιακό για σεβασμό και επαγρύπνηση.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας της αντιμετώπισης των προβλημάτων του Κορινθιακού Κόλπου 4 εργαστήρια του Πανεπιστημίου Πατρών (Εργαστήριο Υγιεινής- τμ. Ιατρικής, Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας- τμήμα Φυσικής, Εργαστήριο Ιζηματολογίας- τμήμα Γεωλογίας και Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων- Η/Υ) σε συνεργασία με την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, την Περιφέρεια Πελοποννήσου, το ΣΠΟΑΚ (Σύνδεσμος Ορθολογικής Ανάπτυξης Κορινθιακού Κόλπου) και δήμους της Περιοχής (Λουτράκι, Κόρινθος, Αίγιο, Θήβα, Δωρίδα κ.α.) υποβάλλουν μια πρόταση στο πλαίσιο του προγράμματος Life2017. Αντικείμενο της πρότασης είναι ο Κορινθιακός Κόλπος και η ανάπτυξη ενός ολιστικού ηλεκτρονικού διαχειριστικού εργαλείου για την προστασία από τη ρύπανση του Κορινθιακού Κόλπου. Το εργαλείο αυτό θα περιλαμβάνει αισθητήρες ρύπανσης του νερού και του αέρα που θα τοποθετηθούν σε σημεία του Κορινθιακού Κόλπου. Επιπλέον στο έργο προτείνεται η δημιουργία ενός Περιβαλλοντικού Παρατηρητηρίου που θα χρησιμοποιεί αυτό το διαχειριστικό εργαλείο.
Τα προβλήματα στον Κορινθιακό Κόλπο, είναι προβλήματα που χρειάζονται συνεργασία όλων των φορέων που εμπλέκονται και όχι αποσπασματική και περιστασιακή αντιμετώπιση. Οι λύσεις υπάρχουν και αυτό που χρειάζεται για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται για τη Δημόσια Υγεία είναι κυρίως πολιτική θέληση και στρατηγική συνεργασία.