Να σας τα πούμε; Kάλαντα Χριστουγέννων

Τα κάλαντα πήραν την ονομασία τους από τη λατινική λέκη calenda που προέρχεται από το ελληνικό ρήμα καλώ. Το έθιμο προϋπήρχε στην Ελλάδα, πριν από τη Ρώμη και τα πιο παλιά χρόνια τα παιδιά κρατούσαν ένα κλαδί ελιάς ή δάφνης, στολισμένο με καρπούς και άσπρο μαλλί, γύριζαν τα σπίτια και έπαιρναν δώρα.

Την εποχή του Βυζαντίου τα παιδιά κρατούσαν ραβδιά ή φανάρια ή ομοιώματα πλοίων στολισμένα και τραγουδούσαν τα κάλαντα με τη συνοδεία των τριγώνων ή τυμπάνων.

Σε αρκετούς τόπους της Ελλάδας τα παιδιά λένε τα τοπικά κάλαντα, όπως για παράδειγμα στην Καστοριά που τα παιδιά βγαίνουν στους δρόμους από τα χαράματα της 24ης Δεκεμβρίου και περνώντας από κάθε σπίτι λένε τα παραδοσιακά κάλαντα της περιοχής.

Η ιστορία των καλάντων συνδέεται σύμφωνα με τους ερευνητές και με την αρχαία Ελλάδα αφού έχουν ανακαλυφθεί μουσικές συνθέσεις παρόμοιες με τα σημερινά κάλαντα.

Ο τύπος του εθίμου ήταν ίδιος στα βασικότερα μέρη του αφού τα παιδιά εκείνης τις εποχής, προς τιμήν του θεού Διονύσου, κρατούσαν ένα ομοίωμα καραβιού ή άλλοτε κλαδί ελιάς ή δάφνης στολισμένο με καρπούς και άσπρο μαλλί, πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας και έπαιρναν τις προσφορές των νοικοκυρών.

Από εκεί το έθιμο πέρασε πέρασε στην αρχαία Ρώμη όπως και στο Βυζάντιο όπου παιδιά – νέοι κρατώντας ραβδιά, φανάρια, ομοιώματα στολισμένων πλοιαρίων τραγουδούσαν με την συνοδεία ενός τυμπάνου, ντεφιού ή τριγώνου. Ακόμα και σήμερα οι Πόντιοι σώζουν άθικτη αυτή την παράδοση.

Τα κάλαντα σήμερα
Σε ό,τι αφορά τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα έχουν καταμετρηθεί περισσότερες από τριάντα παραλλαγές μόνο στον Ελλαδικό χώρο.

Σήμερα εκτός των παραδοσιακών τραγουδιών έχουν εισαχθεί στην κουλτούρα μας και διάφορα αγγλοσαξωνικά χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Ορισμένα από αυτά έχουν διασκευαστεί στα ελληνικά και συχνά χρησιμοποιούνται επιπρόσθετα με τα παραδοσιακά.

Τα κάλαντα έχουν σαν βάση τους παλιά λαϊκά τραγούδια, με ευχές για τον νοικοκύρη, την νοικοκυρά αλλά και μέλη της οικογένειας. Επίσης οι καλαντάρηδες ή καλαντηστάδες έκφραζαν ευχές για φίλους και γείτονες. Το τραγούδισμα των καλάντων ακόμα και στις μέρες μας είναι μία πράξη ιερή, τελετουργικής σημασίας, αφού σύμφωνα με τη λαϊκή αντίληψη έχει ως αποτέλεσμα την υγεία και την ευημερία.

Οι καλαντάρηδες τραγουδούν τις παραμονές των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων πρωί ή βράδυ κρατώντας φαναράκια, τύμπανα, τρίγωνα, ντέφια ή άλλα μουσικά όργανα που τους συνοδεύουν.

Τα παιδιά ή οι νέοι τραγουδούν μόνοι τους ή και σαν χορωδία με σκοπό να αποκομίσουν την «καλή χέρα» όπως λένε στην Κρήτη το φιλοδώρημα, είτε τα «καλοχερίδια ή καλούδια» δηλαδή πάσης φύσεως γλυκά και αγαθά όπως αυγά, φρούτα, ξυρούς καρπούς κλπ.

Και σήμερα λοιπόν αν δεν σας έχουν χτυπήσει ακόμα το κουδούνι για τα κάλαντα θα σας το χτυπήσουν. Κι αν και είναι δύσκολοι καιροί, μην αρνηθείτε να ανοίξετε στα παιδιά που θα βάλουν στο σπίτι σας το πνεύμα των Χριστουγέννων.